بازار رقابتی کامل
15 اسفند 1399
بازار رقابت انحصاری
17 اسفند 1399
زمان مطالعه: 6 دقیقه بازار انحصاری کامل
به نظر شما در یک گروه رقابت وجود داشته باشد بهتر است یا عدم وجود رقابت؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم اگر در یک گروه خاص از مردم، رقابت سالم وجود داشته باشد یعنی اگر هر عضو این گروه از حداکثر توان خودش و از راه و روش های درست استفاده کند تا به موفقیت برسد مسلما آن گروه رشد خواهد کرد، مثلا اگر از اعضای یک گروه تحقیقاتی در یک حوزه ی خاص خواسته شود که هر یک از آن ها تلاش کنند تا راه یک اختراع را کشف کنند و به هر کسی که درست ترین و بهترین راه را ارائه دهد جایزه ایی تعلق می گیرد، در اینصورت ناخودآگاه در تمام افراد این گروه انگیزه بیشتری ایجاد می شود و با تلاش بیشتری کار خواهند کرد. پس رقابت اگر از راه درستی شکل بگیرد باعث رشد خواهد شد، در بازارها هم همین موضوع صدق می کند یعنی اگر بازار کالایی به شکل رقابتی باشد هر یک از اعضای این بازار که تولیدکننده گان هستند تلاش خواهند کرد تا با بهره گیری از روش های اقتصادی مختلف سودآوری خود را حداکثر کنند که همین تلاش ها باعث کارایی بهتر بازار آن کالا خواهد شد. حالا اگر به هیچ عنوان رقابت وجود نداشته باشد شرایط بازار چگونه خواهد شد؟ یعنی تنها یک نفر تولیدکننده وجود داشته باشد مسلما چون همان یک فرد، تنها تولیدکننده است و مصرف کنندگان مجبور هستند آن کالا را تنها از همان تولیدکننده بخرند، در اینصورت آن تولیدکننده خیالش کاملا راحت است که کالایش بالاخره به فروش می رود پس هیچ تلاشی برای بهتر کردن بازار آن کالا مانند بهبود کیفیت کالایش نخواهد کرد که این شکل از بازار، انحصار کامل نام دارد که یک بازار ناکارا و غیر مفید برای اقتصاد خواهد بود، زیرا تولیدکننده به طور کامل فقط به فکر حداکثر کردن سود خودش است.
انحصار چیست؟
واژه ی انحصار از ریشه ی حصر گرفته شده است که حصر به معنای محدود کردن و کوتاه کردن است و انحصار به معنای محدود کردن و بی رقیب کردن چیزی است، پس در واقع انحصار به معنای مخصوص کردن کاری است، در اقتصاد به معنای محدود کردن تولید و فروش کالا یا خدمتی برای دولت، شرکت یا شخصی است. انحصار مربوط به حوزه ی خاصی نمی باشد بلکه تمام ابعاد زندگی بشر را شامل می شود به طور مثال انحصار می تواند در رفتار اشخاص دیده شود به اینصورت که شخص تمام چیزهای خوب را فقط برای خودش می خواهد یعنی دوست دارد تمام چیزهای خوب در انحصار و مالکیت خودش باشد و نسبت به دیگران حسادت می کند. انحصار نقطه ی مقابل رقابت است زیرا رقابت یعنی تلاش کردن برای برنده شدن در بین رقیبان زیاد، اما در انحصار هیچ رقیبی وجود ندارد بنابراین هیچ نیازی به تلاش برای برنده شدن نخواهد بود پس در واقع دو کلمه ی رقابت و انحصار مخالف هم هستند و بازار رقابت کامل و انحصار کامل دو بازاری هستند که کاملا با هم تفاوت دارند، یعنی ویژگی هایی که بازار رقابت کامل دارد کاملا برعکس با ویژگی های بازار انحصار کامل است.
ویژگی های بازار انحصار کامل:
در بازاری که کالاها و خدماتش به صورت انحصاری تولید می شود تنها یک تولیدکننده وجود دارد و تعداد زیادی خریدار خواستار محصول تولیدی آن تولیدکننده هستند و در یک بازار انحصاری چون تولید و فروش یک کالای خاص تنها در انحصار یک تولیدکننده است پس تولیدکننده قادر است تا روی قیمت کالایش اثر بگذارد و قیمت را تعیین کند و چون خریداران مجبور هستند کالای مورد نیازشان را تنها از همان یک تولیدکننده تهیه کنند پس هر قیمتی که تولیدکننده تعیین کند را خریدار مجبور است که پرداخت کند. انسان ها همواره تلاش می کنند تا عاقلانه رفتار کنند و همواره به دنبال حداکثر کردن منافع خود هستند پس طبق عقلایی رفتار کردن انسان ها یک تولیدکننده انحصاری هم به دنبال حداکثر کردن منافع شخصی خودش است و تلاش می کند تا محصولش را به قیمت بالاتری بفروشد تا به سود بیشتری دست یابد و چون انحصارگر اطلاع دارد که خودش تنها تولیدکننده محصول است و هیچ تولیدکننده ی دیگری وجود ندارد پس هیچ تمایلی برای بهتر کرن و بیشتر کردن تولیدش نخواهد داشت.
اهمیت وجود رقابت در بازارها:
در هر زمینه و فعالیتی اگر رقابت وجود داشته باشد افراد تلاش میکنند تا در بین رقبا پیروز شوند و همین تلاش ها باعث افزایش کارایی در آن زمینه می شود، در بازارهای تولیدی هم اگر رقابت وجود داشته باشد هر تولیدکننده تلاش می کند تا از راه های متفاوت در بین رقبا به موفقیت برسد و تولیدکنندگان همواره به دنبال راه هایی برای بهبود کیفیت محصولشان هستند یا در جستجو هستند تا راهی بیابند که هزینه هایشان را کاهش دهند. اما در بازار انحصاری که تولید کننده هیچ رقیبی ندارد طبیعتا هیچ تلاشی هم برای بهبود و بهتر شدن نخواهد کرد زیرا همواره قادر است محصولش را با قیمت بالایی به فروش برساند پس در بازار انحصاری مانند بازار رقابتی خبری از تلاش تولیدکننده برای بهبود کیفیت کالا نخواهد بود. هر چه بازارها به سمت رقابتی شدن گام بردارند هم کیفیت کالاها و محصولات بهبود پیدا می کند و هم بهره وری منابع بیشتر خواهد شد به اینصورت که یک تولید کننده رقابتی بر خلاف یک تولید کننده انحصاری هیچ گونه قدرتی برای تاثیر گذاری روی قیمت را ندارد پس به دنبال راه های اقتصادی دیگر می گردد تا از طریق آن ها سودش را بیشتر کند که یکی از این راه ها کاهش هزینه های تولید مانند هزینه آب و برق و… می باشد که در صورت کاهش این هزینه ها گذشته از اینکه تولیدکننده قادر خواهد بود هزینه هایش را مدیریت کند و سود بیشتری کسب کند اقدام به صرفه جویی در منابع نیز کرده است و در واقع به طور غیر مستقیم به فکر نسل های آینده خواهد بود. به دلیل مشکلاتی که بازارهای انحصاری دارند تعداد بسیار کمی از کالاها و خدمات به صورت انحصاری تولید می شوند و در بیشتر مواقع مالکیت این نوع کالاهای انحصاری، در انحصار دولت است زیرا دولت به فکر مردمش خواهد بود و مانند یک تولیدکننده انحصارگر به دنبال نفع شخصی اش نخواهد بود و نمی گذارد که قیمت این کالاها خیلی زیاد شود. صنایع آب و برق و گاز در کشور ما کالاهای انحصاری هستند. اگر بازارهای مختلف در جامعه را به یک متر تشبیه کنیم ابتدای متر یعنی نقطه ی صفر همانند یک بازار انحصاری است و نقطه ی 100 همانند یک بازار رقابتی است یعنی بازار رقابتی و بازار انحصاری دو نقطه ی بیشترین و کمترین هستند اما بین این دو نقطه، نقطه های زیادی هستند که هم نشانه هایی از یک بازار رقابتی دارند و هم نشانه هایی از یک بازار انحصاری دارند و در واقع بازارهای زیادی در جامعه وجود دارند که ترکیبی از دو بازار رقابتی و بازار انحصاری هستند، یعنی اکثر بازارها نه خیلی رقابتی هستند و نه خیلی انحصاری.
اهمیت شناخت بازار ها برای مصرف کننده و تولیدکننده:
شناخت نوع بازار کالاها و خدمات به مصرف کنندگان یا خریداران کمک می کند تا بتوانند تقاضاهایشان را مدیریت کنند به طور مثال اگر برای خرید کالا یا خدمتی با بازاری انحصاری رو به رو هستند باید سعی کنند تا تقاضایشان از آن محصول را تا جایی که امکان دارد کاهش دهند همان طور که گفته شد آب و برق از محصولات انحصاری هستند که در صورت کمتر مصرف کردن آن ها هم صرفه جویی می کنند و هم هزینه های خود را مدیریت می کنند، و اگر آن کالا یک کالای خیلی ضروری است و به هیچ عنوان قادر به کم کردن تقاضا نیستند می توانند از هزینه های غیر ضروری خود کم کنند تا برای خرید این کالا با کمبود پول مواجه نشوند.
