زمان مطالعه: 5 دقیقه
زندگی کردن همواره مستلزم گرفتن تصمیمات و انتخاب کردن های زیادی است و باید به گونه ای یک تصمیم گیری و انتخاب صورت گیرد که بهترین تصمیم و بهترین انتخاب باشد چون ما در انتخاب هایمان محدودیت داریم و هنگامی که در یک شرایطی هستیم که مجبور به انتخاب هستیم باید تمام گزینه های پیش رویمان را بررسی کنیم و گزینه ای که از همه بهتر است را انتخاب کنیم، ما باید هنگام انتخاب کردن بسیار حساس باشیم و با دقت فراوان انتخاب کنیم زیرا همانطور که برای خرید و استفاده از کالاهای مختلف باید هزینه ایی بابت آن ها پرداخت کنیم هنگام انتخاب و تصمیم گیری در زندگی هم باید هزینه پرداخت کنیم اگر چه این هزینه آشکار نیست اما همیشه و به طور حتم وجود دارد، زیرا وقتی بین چند گزینه باید تنها یکی را انتخاب کنیم در صورت انتخاب یک گزینه، گزینه های دیگر را از دست خواهیم داد که همین ها هزینه های انتخاب ما هستند و اگر انتخاب اشتباهی انجام دهیم هزینه ایی معادل با تمام انتخاب ها و گزینه های دیگر را که می توانستند خوب باشند را از دست خواهیم داد. پس هر چه یک انتخاب و تصمیم درست تر و صحیح تر باشد هزینه ی ما کمتر خواهد بود.
بهتراست برای درک بهتر هزینه فرصت ابتدا دو مفهوم هزینه و فرصت را به طور جداگانه توضیح دهیم و سپس به مفهوم هزینه فرصت بپردازیم. هزینه، قیمت و بهای چیزی است که پرداخت می کنیم تا بتوانیم از آن استفاده کنیم و فرصت یک شرایط و موقعیت خوب و مطلوب می باشد. همانطور که می دانیم ما انسانها در طی مراحل مختلف زندگی فرصت ها و موقعیت های زیادی در اختیارمان قرار می گیرد که در صورت شناسایی فرصت های خوب و استفاده از آن ها قادر خواهیم بود به اهداف بزرگی برسیم و همواره باید در تلاش باشیم تا فرصت های خوب را از دست ندهیم. طبق تعاریف هزینه و فرصت، هزینه فرصت به طور ساده قیمت و بهای به دست آوردن یک شرایط و موقعیت خوب می باشد، یعنی برای به دست آوردن یک فرصت و موقعیت خوب باید هزینه ی آن را پرداخت کنیم، به طور مثال اگر ما خواستار استفاده از یک مداد هستیم باید حتما سر مداد را بتراشیم، یعنی اگه مغز مداد کوتاه شده است باید حتما با مدادتراش کمی از سر مداد بتراشیم در واقع هزینه ی استفاده از مداد، تراشه های آن هستند. حالا مفهوم هزینه فرصت را بهتر می توانیم درک کنیم طبق آنچه گفتیم هزینه فرصت یعنی هزینه ای که برای انتخاب بهترین فرصت از بین فرصت های موجود باید پرداخت کنیم. به عبارتی اگر یک فرد میان چندین انتخاب، یکی را برگزیند هزینه فرصت این انتخاب برابر است با بهترین انتخاب دیگری که از دست داده است.
مهمترین اصل در علم اقتصاد، کمیابی و محدودیت است و وجود کمیابی ها و محدودیت ها ما را مجبور به انتخاب می کند و اگر محدودیت ها وجود نداشتند اصلا انتخاب معنا نداشت، طبق همین اصل همیشه نمی توانیم همه ی فرصت های خوب را انتخاب کنیم بلکه باید بین فرصت هایی که همگی خوب هستند تنها یکی را انتخاب کنیم. می توانیم هزینه فرصت را هزینه جایگزین هم بگوییم زیرا هزینه فرصت، هزینه جایگزینی یک انتخاب به جای انتخاب دیگر می باشد. به طور مثال اگر مقدار محدودی پول نقد داشته باشیم و با این پولمان هم قصد سرمایه گذاری داشته باشیم و هم نیاز به خرید خودرو داشته باشیم در اینصورت تنها قادر خواهیم بود که یا خودرو بخریم یا سهام بورسی بخریم و فقط باید یک گزینه را انتخاب کنیم و با این محدودیت پولیمان نمی توانیم هم خودرو بخریم و هم در بورس سرمایه گذاری کنیم که اگر گزینه اول که خودرو هست را انتخاب کنیم هزینه فرصت این انتخاب، خرید سهامی است که از دست داده ایم، اما اگر گزینه دوم یعنی سهام را انتخاب کنیم در اینصورت هزینه فرصت این انتخاب، خودرویی است که می توانستیم خریداری کنیم. پس چه خودرو بخریم و چه سهام بخریم هزینه ای به نام هزینه فرصت برای ما وجود خواهد داشت اما با روش های انتخاب درست می توانیم این هزینه فرصت را کاهش دهیم که برای انتخاب درست بین چندین انتخاب و کمتر کردن هزینه فرصت باید اولویت اصلی که نیازمان هست را در نظر داشته باشیم و گزینه ای را انتخاب کنیم که نیازمان را رفع کند. یعنی اگر در مثالی که گفته شد ما به خودرو نیاز داریم خودرو را انتخاب کنیم و پولمان را به خرید خودرو اختصاص دهیم ولی اگر نیازی به خرید خودرو نداریم بهتر است در جایی مطمئن و پربازده سرمایه گذاری کنیم تا پولمان بیشتر شود و دیگر اینکه هزینه فرصت همیشه پولی نیست بلکه تمام انتخاب های مهم زندگی هزینه فرصت دارند. به طور مثال در یک روز خاص تنها یک ساعت وقت فراغت داریم و این یک ساعت را تمایل داریم هم برنامه تلویزیونی موردعلاقه مان را تماشا کنیم و هم دوست داریم کتابی که مدت هاست دنبال فرصت می گردیم تا تمامش کنیم را مطالعه کنیم و همانطور که مشخص است این دو گزینه یعنی تماشای برنامه تلویزیونی موردعلاقه و مطالعه کتاب تمام نشده هیچ کدام پولی نیستند و نیاز به هیچ پولی نداریم اما چیزی که در اینجا برای ما محدودیت دارد زمان است زیرا تنها یک ساعت وقت آزاد داریم و نمی توانیم در این یک ساعت هم کتابمان را تمام کنیم و هم برنامه تلویزیونی ببینیم بلکه برای یک ساعت فراغت که هیچ کدام پولی نیستند یا باید برنامه تلویزیونی را مشاهده کنیم یا کتابمان را مطالعه کنیم پس با توجه به محدودیت زمانی که داریم متحمل هزینه فرصت می باشیم و باید برای انتخاب بین این دو، گزینه ای را انتخاب کنیم که لذت و مطلوبیت بیشتری را به ما می دهد به عبارتی باید ببینیم که انتخاب کدام یک رضایت بیشتری به ما می دهد و همان را انتخاب کنیم.
پس همیشه در زندگیمان برای انتخاب بهینه بین چندین گزینه چه مالی و چه غیرمالی باید اول از همه نیازمان را در نظر بگیریم، یعنی گزینه ای را انتخاب کنیم که بتواند نیاز خاصی که داریم را برطرف کند و اینکه سعی کنیم گزینه ای را انتخاب کنیم که بیشترین رضایتمندی و مطلوبیت و لذت را به ما می دهد. و مطلوبیت و رضایت در هر فردی متفاوت است یعنی بین چند گزینه، گزینه ای ممکن است برای فردی بیشترین مطلوبیت را داشته باشد اما برای شخص دیگری، گزینه ای دیگر بیشترین مطلوبیت و رضایت را داشته باشد. پس انتخاب بهینه در افراد مختلف، متفاوت است و باید همیشه تصمیماتی را بگیریم که هزینه فرصت ما را به حداقل برساند.
برای کاهش هزینه فرصت های مختلفی که همواره با آن ها رو به رو هستیم باید در انتخاب هایمان سعی کنیم تا رفتارهایمان را مدیریت کنیم یعنی در انتخاب هایمان باید با اولویت قرار دادن نیازمان و سپس دستیابی به رضایت خاطر و با تمرکز فکر و با آرامش روانی و استفاده از مشاوران متخصص در تلاش باشیم تا با وجود محدودیت های پولی و زمانی و … همیشه بهترین گزینه را بین گزینه های موجود انتخاب کنیم تا کمترین هزینه فرصت را داشته باشد.